C3:kanitlar 02 - Evrimi Anlamak

Nicholas Steno’nun günümüze kadar ulaşan köpekbalığı çizimi(solda) ve fosil köpekbalığı dişi(sağda). Steno fosil dişin bir zamanlar yaşamış olan bir köpekbalığına ait olduğunu açıklayarak önemli bir iş başarmıştı.

Fosil Kanıtları

Fosil kayıtları geçmişin fotoğraflarıdır. Birleştirildiklerinde 4 milyar yıllık evrimsel değişimin bir panoramasını sunarlar. Bu panoramanın bazı kısımları kararmış ya da kaybolmuş olabilir ancak fosil kanıtı açık bir şekilde göstermektedir ki yaşam oldukça eski tarihlerden beri varolagelmiştir ve zaman içerisinde değişmiştir.

Erken Fosil Keşifleri

17. yüzyılda Danimarkalı bilim insanı Nicholas Steno, köpekbalığı dişleri ile dil taşları adı verilen kayalar arasındaki benzerliğe dikkat çekerek bilim dünyasını sarstı. Bu, fosillerin geçmişin kayıtları olduğunu anladığımız ilk andı.

İki yüzyıl sonra Mary Ann Mantell rasgele bir diş buldu ve bunu eşine gösterdi. Eşi Gideon Mantell ilk bakışta elindekinin büyük bir iguana olduğunu düşündü, ancak daha sonra bunun İguanodon adı verilen bir dinozorun dişi olduğu anlaşıldı. Bu keşif bize, fosillerini bulduğumuz canlıların pek çoğunun artık dünyada var olmadığı mesajını güçlü bir biçimde veriyor.

Fosillerden elde edilen diğer ipuçları

Bugün fosilleri doğal karşılıyor olabiliriz, ancak onlardan yeni şeyler öğrenmeye devam ediyoruz. Her yeni fosil bize canlı yaşamın tarihini daha iyi anlamamızı sağlayan yeni ipuçları veriyor ve evrimsel öykümüz konusundaki soruları yanıtlamamıza yardımcı oluyor. Aşağıdaki örneklerde olduğu gibi:

Etkileşim Belirtileri

Sağdaki resimde görülen ammonit fosilinde, bazı bilim insanlarınca mosasaura, yani ammonitle aynı dönemde yaşamış bir çeşit avcı deniz sürüngenine, ait ısırık izleri olarak yorumlanan delikler görülüyor. Ammonitteki hasar mosasaurun çene ve diş yapısının tipine ve gücüne uygunluk gösteriyor. Bazı bilim insanları ise bu hasarın sebebinin mosasaura yapışan limpetler (yani deniz salyangozları) olabileceğini düşünüyor. Araştırmacılar bu hipotezlerin doğruluğunu değerlendirmek amacıyla ammonit fosillerini inceledikleri gibi limpet fosillerini ve limpetlerin davranışlarını da inceliyorlar.

Hücresel düzeyde ipuçları

Fosiller kadim hayvanların büyüme örüntüleri ile ilgili bilgiler de verir. Yandaki resimde henüz erginliğe erişmemiş perde ayaklı bir dinozor olan Maiasaura’nın uyluk kemiğinin kesiti görülüyor. Beyaz boşluklar bize kemik boyunca uzanan birçok kan damarı olduğunu gösteriyor, buradan da anlıyoruz ki bu kemik hızlı büyüyen bir kemik. Resmin ortasındaki siyah dalgalı yatay hat ise bir büyüme çizgisi, bu çizgi de bize hayvanın büyümesindeki mevsimsel bir duraklamayı gösteriyor.