 |
|
Yeni Sayfalar
ANA SAYFA >>
YENİ BÖLÜMLER
Şubat 2013
| Timsahın Kafasına ve Balığın Solungaçlarına Sahip Olan Nedir?
|
|
| Timsahın Kafasına ve Balığın Solungaçlarına Sahip Olan Nedir?: Neil Shubin, Edward Daeschler ve Farish Jenkins’in yönettiği bir araştırmacı grubu tarafından Kanada’nın kutup bölgesinde ortaya çıkarılan 375 milyon yıllık fosil Tiktaalik, Nisan 2006′da bulunduğu açıklanır açıklanmaz manşetlere taşındı. Peki bu fosilde ne vardı da, bu kadar hızlı bir şekilde manşetlere taşındı.
|
| Türler Nereden Geldi?
|
|
| Türler Nereden Geldi?:Günümüzde tüm ekosistemler, farklı derecelerde insan kaynaklı tehditlerin altındadır. Ekosistemler üzerindeki insan baskısı uluslararası düzeyde çevre korumayla ilgili uluslararası düzeyde bir kaygı oluşturmaktadır ve bu kaygı genelde yağmur ormanları ve mercanlar gibi tropikal sistemlerde yoğunlaşmıştır. Biyoçeşitlilik ile ilgili kaygılar ve biyoçeşitliliğin korunması çalışmaları neden ılıman bölgelerde ya da kutup bölgelerinde değil de tropik bölgelerde yoğunlaşmıştır? Tropik bölgeleri diğer bölgelerden daha önemli kılan etmenler nelerdir? Bütün bu soruların cevabını David Jablonski, Kaustuv Roy ve James Valentine adlı bilim insanları 2006′da yaptıkları çalışmalarıyla gösterdi. Nasıl bir yöntem izledikleri ve ne gibi sonuçlara ulaştıklarına bakmak için sizi yeni bölümümüzü okumaya davet ediyoruz.
|
Ocak 2013
Aralık 2012
| Soyoluş sistematiği, nam-ı diğer evrimsel ağaçlar
|
| Soyoluş sistematiği: Yerkürede yaşayan her şey birbirine evrimsel tarih ile bağlıdır. Hepimiz evrimsel kuzenleriz, yaşam ağacının küçük küçük dallarıyız. Soyoluşsal sınıflandırma, evrimsel tarihi yapılandıran, organizmalar arasındaki akrabalık örüntüsünü araştıran biyolojik alanın resmi adıdır. Tarih, ne yazık ki görebileceğimiz bir şey değildir. Bir kez gerçekleşir ve geride sadece olan bitene dair ipuçları bırakır. Sistematikçiler bu ipuçlarını, evrimsel tarihi yeniden inşa etmek için kullanırlar. Bu yazı da evrimsel ağaçların nasıl okunduğunu, organizmaların evrimsel ağaçlara dayanarak nasıl sınıflandırıldığını, evrimsel ağaçların nasıl inşa edildiğini ve bu ağaçların nasıl kullandığını detaylı bir şekilde açıklıyor.
|
Kasım 2012
| Neden gözler?
|
|
| Neden gözler?: Bu ayki ikinci yazımızda, gözlerin nasıl evrildiğini ve farklı canlıların gözlerinin niçin bazı açılardan benzeştiğini, bazı açılardan ise ayrıştığını inceleyeceğiz. Özellikle de kökendeşlik kavramının yani ortak atadan kalıtılan benzerliklerin, nasıl olup da beklenmedik yerlerde beklenmedik şekillerde karşımıza çıktığını ve kökendeşliğin nasıl olup da yaşamın hem çeşitliliğine, hem de ahengine işaret ettiğini göreceğiz.
|
| Yaşamın kökeninden biyoteknolojinin geleceğine: Andy Ellington’ın çalışması
|
|
| Yaşamın kökeninden biyoteknolojinin geleceğine: Andy Ellington’ın çalışması:Texas Üniversitesi profesörü Dr. Andy Ellington’ın çalışmasının ele alındığı bu yazıda, evrimsel ilkeleri kullanarak moleküllerin ve organizmaların; kimyasal silah saldırılarına karşı uyarı, HIV virüsü ile savaşma, kanseri saptama gibi bir çok amaca hizmet etmesinin nasıl sağlandığını göreceksiniz.
|
Ağustos 2011
Ağustos 2010
| Benzerlikler, Farklılıklar
|
|
| Benzerlikler ve farklılıklar: Kökendeşliği ve görevdeşliği anlamak: Canlılar arasındaki bazı benzerlikler onlara atalarından kalır, bazı benzerlikler ise farklı yollardan evrilir. Bu sebeple benzerlikler kökendeş ve görevdeş diye ikiye ayrılır. Üç kısımdan oluşan bu yazı dizisinin ilki, kökendeşliklerin ve görevdeşliklerin ne olduğunu, bunları nasıl tanıyabileceğimizi ve nasıl evrildiklerini açıklıyor.
|
| GÖREVDEŞLİK
|
|
| Görevdeşlik: Karidesler ve Salyangozlar: Kökendeşlik ve görevdeşlikle ilgili üç bölümlük dizinin bu ikinci kısmında, sülükayaklılar ve deniz minarelerindeki, köpek balıkları ve yunuslardaki, karıncayiyenler ve dikenli karıncayiyengillerdeki beş ayrı görevdeşlik örneğine göz atabilirsiniz.
|
| KÖKENDEŞLİK
|
|
| Kökendeşlik: Bitkilerden Sorulur: Kökendeşlik ve görevdeşlikle ilgili üç bölümlük dizinin üçüncü ve son kısmı olan bu bölümde, yapısal, genetik ve davranışsal benzerlikleri içeren beş ayrı kökendeşlik örneğini inceleyebilirsiniz.
|
Temmuz 2010
| Şimşek Hızlı Isırışlar ve Garip Uyarlanımlar
|
|
| Haberlerde Evrim: Bu ayki ilk yazıda söz edilen karıncaların çeneleri o kadar kuvvetli ki, bir ısırık hareketi ile kendileri çok uzağa fırlatarak av olmaktan kurtuluyorlar. Bu minik süper kahramanların videolarında attıkları çoklu saltoları görünce çok şaşıracağınıza eminiz. Bu yazının sonunda öğretmenlerin faydalanabileceği tartışma soruları var.
|
| Ateş karıncaları istila edip evrilirler
|
|
| Ateş karıncaları istila edip evrilirler: Bu ayki ikinci yazımızda ise, Amerika kıtasında kimselerin pek sevmediği ateş karıncaları ve onların Kuzey Amerika’yı istilasından bahsediyoruz. Bu minicik ve zararsız görünen karıncaların bir ısırığı ile zerkettikleri zehir, insan derisinde büyük bir alana yayılabilir ve aylar süren bir kaşıntıya, daha da kötüsü derinin o bölgesinin ölümüne sebep olabilir. Normalde Kuzey Amerika’da yaşamayan ateş karıncalarının, buradaki doğal karınca kolonilerinin ölümüne sebep olup onlarla yer değiştirmesi nasıl olmuş, bu durum nasıl büyük problemlere yol açmış ve karıncaların evrimini anlayarak insanoğlu bu problemle nasıl başa çıkmaya çalışıyor? Cevapları (ve dahasını!) bu keyifli yazı paketinden öğrenebilirsiniz.
|
Haziran 2010
| Baykuş papağanını korumak
|
|
| Haberlerde Evrim: Nesli tükenme tehlikesiyle ciddi şekilde karşı karşıya olan baykuş papağanı, diğer ismiyle kakapo, haberlere çıktığında bu durum genellikle iyiye işaret değildir. 1995 yılında, uçamayan bu büyük kuşlardan sadece 51 tanesi anayurtları olan Yeni Zelanda’daki sığınak adalarda dolanıyorlardı. Onların tükenmesine engel olmak için biyologlar papağanları avcıların olmadığı adalara taşıdılar. Fakat tehlikesiz bu ortamda bile onların üremesini sağlamak mümkün olmuyordu. Bunun sebebini sonunda anlıyoruz ve bu sayede bu hayvanların soyunun tükenmesine müdahale edebileceğiz gibi görünüyor. Nasıl olduğunu merak ediyorsanız ayrıntılar bu yazıda!
|
| Peygamber devesi karidesi
|
|
| Peygamber devesi karidesi kendi evrimsel yükünü omuzlar ve güçlüymüş gibi yapar: Diğer bütün organizmalar gibi peygamber devesi karidesi de geçmişin evrimsel yükünü sırtında taşır. Bu evrimsel yükün karidesi nasıl ölümcül bir blöf oyununa ittiğini görün. Bu yazıda, bir soyun atalarından aldığı kalıtsal özelliklerin bu soyun gelecekteki evrimini nasıl kısıtlayabileceğini öğreneceksiniz. Özellikle, dış iskeletin eklembacaklılarda evrimin yönünü nasıl değiştirdiğini ve bir grup organizmanın (yazımızdaki örnekte peygamber devesi karidesi) dış iskeleti tarafından oluşturulan sınırlar içinde nasıl “yeterince iyi” çözümler geliştirdiğini göreceğiz.
|
Mayıs 2010
| Bakteri evrimi ile savaşmak
|
|
| Carl Bergstrom’un Çalışması: Dr. Carl Bergstrom evrimi yönlendiriyor. Washington Üniversitesi’ndeki laboratuvarında Carl, mikrop popülasyonlarının evrimsel geleceklerini nasıl kontrol edebileceğini, onları farklı ortamlara sürükleyerek anlamaya çalışıyor. Bu laboratuvar, geleneksel bir biyoloji laboratuvarına hiç benzemiyor: burası odalar, test tüpleri, mikroskoplar ya da petri kapları yerine bilgisayarlar, yazı tahtaları, kitaplar ve kahve makineleri ile dolu. Bununla birlikte, Carl daha zeki köpekler yaratmaya ya da T. rex’i yeniden canlandırmaya çalışmıyor. Onun gözü daha ulaşılabilir bir hedefte: hastanelerde ilaçlarımıza karşı direnç geliştirebilecek şekilde evrilmiş bakterileri kontrol altına almak. Bu çalışmasında araç olarak bilgisayarları, matematiği ve evrim kuramını, fikirlerini test edebilmek için de hastanelerin yoğun bakım ünitelerini kullanıyor.
|
| Çiftçiler ilaç bağımlılığını bırakıyor
|
|
| Haberlerde Evrim: Eylül 2005 tarihli bu evrim haberinde, Baytril isimli antibiyotiğin kümes hayvanlarında kullanımının Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından yasaklanması anlatılıyor. Bu kararın alınma sebebi, antibiyotiklere dirençli bakterilerin evriminin doğuracağı tehlikeleri azaltmak.
|
| EVRİM BİLİMİNİN KANITLARI
|
|
| Evrim Biliminin Kanıtları: Evrim kuramının kalbinde yatan temel fikir, yaşamın milyarlarca yıldır var olduğu ve zaman içinde değişime uğradığıdır. Kanıtların ezici çoğunluğu bu gerçeği destekler. Bilim insanları evrimin detayları hakkında tartışmaya devam ediyorlar, ancak “Yeryüzündeki yaşam uzun bir geçmişe sahip midir?” sorusunun cevabı en azından iki yüz yıldır “evet” olarak yanıtlanıyor. Bu bölümde dünya üzerindeki yaşamın öyküsünü ortaya dökmek için kullanılan kanıt gruplarını keşfedeceksiniz.
|
Nisan 2010
| Evrime Isınmak
|
|
| Haberlerde Evrim: Küresel ısınma (iklim değişikliği), adı üstünde, sıcak bir konu. Her ne kadar küresel ısınmanın sebebi, yani insanoğlunun üretimleri sonucu ortaya çıkan sera gazlarının sıcaklık artışına sebep olması, yeni bir haber değilse de, küresel ısınmanın etkileri hep manşetlerde. Hatırlarsanız, bir Evrim Çalışkanı olan Dr. Arpat Özgül’ün de küresel ısınma yüzünden küçülen koyunlar ile ilgili makalesi geçtiğimiz sene Science dergisinde yayınlanmıştı (blogumuzdaki haberi burada). Yayına hazırladığımız bu yazı ise, konunun ayrıntılarına ve küresel ısınmanın başka türlerde sebep olduğu evrimsel değişikliklere değiniyor. Bu yazının sonunda öğretmenlerimizin derslerde kullanabilecekleri tartışma soruları var.
|
| EVRİM BİLİMİNİN KATKILARI: TARIM
|
|
| Evrim Biliminin Katkıları: Tarım : Evrim kuramının tarım bitkilerini koruyup geliştirebilmemiz için bize pek çok açıdan nasıl yardımcı olduğunu keşfedin. Bu yazı genetik çeşitlilik, hastalıklara direnç ve tarım zararlılarını kontrol altına alma konularına odaklanıyor ve şu soruları cevaplıyor: Evrim Dünya’daki besin üretimini nasıl etkiler? Genetik çeşitlilik eksikliği tahıllara nasıl zarar verir? Evcil tahılların evrimsel tarihini anlamak neden önemlidir? Zararlılar zararlıkırana karşı nasıl direnç kazanırlar/geliştirirler?
|
| Kansere, evrimin merceğinden yeni bir bakış
|
|
| Haberlerde Evrim: Amerika Birleşik Devletleri’nde sadece bu yıl 200.000 kadına göğüs kanseri tanısı kondu. Bu yüzden bu araştırmalara bütçe yaratılması, araştırma sonuçlarıyla milyonlarca insanın hayat kalitesinin ve yaşama olasılığının yükselmesini sağlayabilir. Fakat artan ilgi ve paraya rağmen, göğüs kanseri ve diğer kanser türlerinin tedavisi, hepimizin bildiği gibi, oldukça zor. Evrimin merceğinden bakmak, kanser tedavisinin neden pek kolay olmadığını ve kanserde yeni tedavi yöntemlerinin neden gerekli olduğunu açıklamaya yardımcı oluyor. Bu yazının sonunda da öğretmenlerimizin derslerde kullanabilecekleri tartışma soruları var.
|
Mart 2010
| BİLİMİN DOĞASI
|
|
| Bilimin Doğası: Bilim insanlarının araştırmalarını nasıl yürüttüklerini, bilimin nasıl işlediğini, bir doğa olayını açıklamaya çalışırken bilim insanlarının nasıl sorular sorduğunu, deneylerini nasıl tasarladığını öğrenmek ve anlamak, bilimsel bilgi ile bilimsel olmayan bilgiyi ayırt edebilmenin ilk adımı. Kendinizi günümüzde sık sık, sonu gelmeyen, hiçbir verimi olmayan, düğüm olmuş tartışmaların içinde buluyor olabilirsiniz. Bu tartışmaların verimsizliğinin en büyük nedenlerinden birinin bilimsel bilginin ve bilimsel yöntemin ne olduğunun yeterince anlaşılmaması olduğunu düşünüyoruz. Bu yazı bilimin prensiplerini, özelliklerini, kültürel bağlamdaki yerini anlatıyor. Her seviyeden ve yaştan okurlarımıza hitap edeceğini düşünüyoruz. Yazı aynı zamanda, öğretmenlerimizin de Fen Bilgisi ve benzeri derslerde yararlanabilecekleri bir materyal.
|
| DOĞAL SEÇİLİM VE UYARLANIM
|
|
| Doğal seçilim ve uyarlanım ile ilgili yanılgılar: Doğal seçilimin bir canlının sağ kalması için ona gereken bütün özellikleri verdiğini mi düşünüyorsunuz? Büyük yanılgı! Evrim kuramının temel kavramlarını hakkındaki yanlış anlamaları gidermek için bu yazının çok faydalı olacağına inanıyoruz. Yazının sonunda Daha Fazlasını Keşfet bölümündeki "Evrim hakkındaki diğer yanılgılar" yazısının da bugüne kadar aklınıza takılmış olabilecek pek çok konuda sizleri aydınlatacağını umuyoruz. Ayrıca bu bölüm, öğretmenler tarafından, öğrencilerin ne tip kavramları yanlış anlayabileceğine dair bir kılavuz olarak kullanılabilir.
|
Şubat 2010
| ÖRÜMCEKÇE BİR "ALOHA!"
|
|
| Şenyüzlü örümceklerin öyküsü: Hawaii Üniversitesi’den Dr. Rosemary Gillespie, Dr. Geoff Oxford ve Dr. Bruce Tabashnik’in çalışmalarını ele alan bu yazıda, sırtında gülen bir yüze benzeyen deseni olan bu örümcek türünün nasıl olup da bu kadar çok farklı tipte desene sahip olacak şekilde evrildiğini okuyacaksınız. Bu yazı evrimin temel mekanizmalarını doğadan gözlemlerle açıklıyor. Yazı ayrıca bilim insanlarının araştırmalarını yaparken nasıl sorular sorduklarına ve bu soruları yanıtlamak için oluşturdukları hipotezleri nasıl yöntemler izleyerek test ettiklerine ilişkin de çok güzel bir örnek. Üstelik bol resimli ve animasyonlu! Bu bölümün sonunda eğitimciler için derslerde kullanabilecekleri tartışma soruları da bulunuyor.
|
| Kadim fosiller ve günümüzdeki iklim değişikliği
|
|
| Jennifer McElwain’in çalışması: Bu yazıyla, Dr. McElwain'in günümüzde yaşayan bitkilerden edindiğimiz bilgileri kullanarak, Danimarka'dan topladığı 180 milyon yıl yaşındaki yaprak fosillerini inceleyip o zamanlarbitkilerin içinde yaşadıkları sıcaklığı, atmosferik çevreyi ve karbondioksit yoğunluğunu nasıl tahmin ettiğini öğreniyoruz. Nasıl oluyor da Jennifer’in fosil yaprakları geçmişteki küresel sıcaklıkların geniş çaplı bir dökümünü veriyor? Fosillerden edindiğimiz küresel sıcaklık değişimi bilgilerini günümüzdeki küresel ısınmanın nasıl sonuçlar doğracağı ile ilgili fikir edinmek için nasıl kullanıyoruz? Geçmişte yaşanan kitlesel yok oluşlarda küresel iklim değişikliğinin rolü neydi? Bütün bu ilginç sorulara cevapları bu yazıda bulacaksınız. Yine bu bölümün sonunda da eğitimcilerin derslerde kullanabilecekleri tartışma soruları bulunuyor.
|
| Midyelerin hızlı evrimi
|
|
| Haberlerde Evrim: Mavi midyeler, yeni bir istilacı avcı türe karşı geliştirdikleri savunma mekanizmaları ile sadece 15 yıl içerisinde nasıl evrildiler?New Hampshire Üniversitesi’nden Aaren Freeman ve James Byers midyenin evrildiğinin kanıtı olarak ne tür bulguları ortaya koydular? Evrim Haberleri bölümündeki bu yazıda soruların cevaplarını bulabilirsiniz. Yazının sonunda kapsamlı bir kaynakça ve eğitimciler için tartışma soruları bulunuyor.
|
Aralık 2009
| DİLİN EVRİMİ
|
|
| Bu kez bir Evrim Çalışkanı tarafından hazırlanan Dilin Evrimi yazısı ile karşınızdayız. Bu yazının sahibi İsa Kerem Bayırlı halen ODTÜ İngilizce Öğretmenliği bölümünde okumakta olan genç bir arkadaşımız. Dilin evrimi ile özellikle ilgilendiğini belirttiğinde ondan blog için bu konuda bir yazı yazmasını istemiştik. O kadar kapsamlı ve güzel bir yazı ortaya çıkardı ki, bu yazının aynı zamanda Yapı Kredi Yayınları’nın düşünce dergisi Cogito’nun evrim kuramına ayırdığı Kış 2009 sayısında da yer almasının uygun olacağına karar verdik. Uzunluğu dolayısıyla yazıyı blog yerine Evrimi Anlamak sitesinden yayınlıyoruz. Yazıya ayrıca Cogito’nun Kış 2009 sayısını edinerek ulaşabilirsiniz.
|
Temmuz 2009
| Hızlı evrim sessiz cıcır böceğiyle sonuçlanır
|
|
| Haberlerde Evrim: Güzel sesli cırcır böceği ile sessiz ama kurnaz cırcırböceğinin bu komik hikayesinin aslında gerçek bilimsel verilerden yola çıkılarak kaleme alındığını biliyor muydunuz? Biz de bilmiyorduk, Evrimi Anlamak sitesi için yakın zamanda çevirdiğimiz bu yazı meğer tam da bunu anlatıyormuş! Biyolog Marlene Zuk, John Rotenberry ve Robin Tinghitella’nın araştırmasının ayrıntılarını bu yazıdan öğrenin. Yazının sonunda öğretmenler için sınıfta kullanabilecekleri çalışma soruları da bulunuyor.
|
Mart 2009
| Kitlesel bir yokoluştan nasıl kurtulunur?
|
|
| David Jablonski’nin çalışması: Gazetelerde dergilerde yeni bilimsel keşifler ile ilgili yazılar okuruz. Peki bu keşifleri yapan bilim insanları çalışmalarını nasıl yürütür? Paleontolog David Jablonski'nin kitlesel yokoluşlar hakkındaki çalışmalarına göz atın, çok eski zamanlardan kalan fosillere bakarak doğadaki sorulara nasıl cevaplar aradığını (ve bulduğunu!) görün.
|
| KURNAZ OLANIN HAYATTA KALMASI
|
|
| Çizgiroman: Aşk, yalan, entrika ve kurnaz cırcır böcekleri! Doğal seçilim her zaman en iri ve en kuvvetliden mi yanadır? Cevabını bu keyifli çizgiromanda bulacaksınız.
|
| Fosil kayıtlarına dair Geerat Vermeij ile söyleşi
|
|
| Geerat Vermeij ile söyleşi: İşi gücü deniz kabuklularının fosillerini incelemek olan bir bilim insanı düşünün. Bu bilim insanı, yaptığı araştırmalar sonucu türler arası rekabet ve avlanmayı kanıtlayan fosil kayıtlarını incelemiş ve canlıların birbirlerinin evrimsel kaderine şekil verdikleri gerçeğini ortaya çıkarmış bir kişi olsun. Onun aynı zamanda 3 yaşından beri kör olduğunu duysanız tepkiniz ne olurdu? Sözünü ettiğimiz kişi hayali biri değil, onun adı Geerat Vermeij ve Kaliforniya Üniversitesi'nde bir paleobiyoloji profesörü. Dr. Vermeij'le yapılmış olan "Fosil Kayıtlarına Dair" başlıklı bu ilginç söyleyişiyi okumanızı şiddetle tavsiye ediyoruz.
|
Kasım 2008
Amiplerle bakterilerin ortakyaşamı, vücudumuzu oluşturan ökaryot hücrenin ilk kez ortaya çıkışı hakkında bize nasıl fikir verebiliyor? Bu sorunun cevabını öğrenmek, farklı ölçeklerde evrim hakkında daha fazla bilgi edinmek, embriyo gelişiminin evrime etkisinin neler olduğunu görmek isterseniz yeni eklenen bu bölümlere göz atın!
|
|
|
