B2a:Koruma 03

İçindekiler

Soy içi üreme bunalımı

Küçük popülasyonlarda akrabalar arası çiftleşme sıkça görülür. Bu durum, yani soy içi üreme, popülasyonun üreme ve sağ kalma şansını azaltabilir; buna da soy içi üreme bunalımı adı verilir. Örneğin İsveç'te 40 bireylik bir engerek popülasyonu (Vipera berus, yandaki resim), tarımsal faaliyetler sonucu diğer engerek popülasyonlarından yalıtıldığında soy içi üreme bunalımı yaşadı. Büyük popülasyonlara kıyasla bu yalıtılmış popülasyonda ölü ve sakat yavruların oranı arttı. (Bu durum aslında insanlarda akraba evliliğinin sakat veya engelli çocuk sahibi olmaya yol açması ile aynıdır.) Ancak araştırmacılar bu yalıtılmış popülasyona diğer popülasyonlardan yılanlar eklediklerinde -buna da dışüreme denir- yalıtılmış popülasyon toparlandı ve sağlıklı yavruların oranı yükseldi.

Soy içi üreme bunalımının sebebi popülasyonun evrimsel tarihinde gizlidir. Doğal seçilim, bir popülasyondaki zararlı alelleri zaman içinde ayıklar: Baskın zararlı aleller ifade edildiklerinde taşıyıcı bireyin seçilim değerini düşürürler. Böylece bir sonraki nesle daha az sayıda baskın zararlı alel aktarılır. Buna karşın, çekinik zararlı aleller, eşleştikleri baskın zararsız aleller sayesinde doğal seçilimden "saklanırlar". Yani çekinik zararlı bir alelden tek bir kopya taşıyan bir birey sağlıklı olacak ve bu zararlı alel, gelecek nesle kolayca aktarılabilecektir.

Popülasyon büyük olduğunda bu genellikle sorun olmaz -popülasyon çok sayıda zararlı çekinik alel taşıyabilir ancak bunlar nadiren ifade edilirler. Ancak popülasyon büyüklüğü azaldığında yakın akrabalar arası çiftleşmeler de sıklaşır ve yakın akrabaların aynı çekinik zararlı aleli taşıma ihtimalleri yüksektir. Dolayısıyla akrabalar çiftleştiklerinde, hem anne hem de baba, yavrulara aynı zararlı çekinik alelin birer kopyasını aktarabilir. Böylesi yavrular, aşağıda görüleceği gibi, zararlı alelin ifadesinden etkilenirler. İsveç engerekleri örneğinde bu durum ölü ve sakat yavruların doğması anlamına gelmiştir.

İsveç engerekleri için soy içi üreme bunalımının çözümü basitti - başka popülasyonlardan bireyler eklemek. Ancak kıllı burunlu vombatlar soy içi üreme bunalımı yaşayacak olurlarsa, onları kurtarabilecek başka popülasyonlar yok. Bir popülasyonun evrimsel tarihi ve çekinik zararlı aleller taşıma olasılığı, bize şunu gösterir: Koruma faaliyetlerimiz popülasyonun aşırı azalmasını önlemek zorundadır. Aksi halde soy içi üreme bunalımı türün sağkalımını tehlikeye atabilir.

Türlerin korunması ve popülasyon büyüklüğü

Düşük genetik çeşitlilik

Fotoğraf © Dr. Wolfgang Wüster