 |
|
Evrim101Y:Çevreyurtlu türleşme
Çevreyurtlu türleşme
Çevreyurtlu türleşme, farklıyurtlu türleşme modelinin özel bir çeşididir. Bir türleşme sürecini başka süreçlerden ayırdeden özellik, birbirinden yalıtılan popülasyonlardan birinin az sayıda bireyden oluşmasıdır. Burada çevreyurtlu türleşme modelinin nasıl işlediğini hayali bir örnekle tanıtacağız. Kahramanlarımız bir grup gözüpek sirke sineği olacak. Hikayemiz, sineklerin çürüyen bir muz hevenginin üzerinde anakaradan ayrılıp uzaklarda bir adaya sürüklenmeleriyle başlıyor.
| 1. Çifte felaket: Adaya sürüklenen sirke sinekleri yalnızca anakaradaki akrabalarından coğrafi olarak kopmakla kalmıyorlar. Bu zorlu yolculuktan yalnızca birkaç larva sağ çıkabiliyor.
|
| 2. Kimi nadir genler sağ kalanlar arasında: Hayatta kalmayı başarabilmiş bu birkaç bireyimiz, şans eseri anakaradaki popülasyonda nadir görülen bazı genler taşıyorlar. Bu nadir genlerden biri, onu taşıyan bireyin çiftleşme dansında ufak bir değişikliğe yol açıyor. Yine anakarada seyrek görülen bir başka gen ise erkek üreme organının biçiminde küçük bir farklılığa neden oluyor. Anakarada yaygın olmayan kimi genlerin, adaya düşen bireyler arasında tesadüfen sık olması, kurucu etkisine bir örnektir.
|
| 3. Genetik sürüklenme: Anakaradaki popülasyonda nadir görülen bu ufak özellikler, birkaç nesil geçtikten sonra genetik sürüklenme sayesinde küçük ada popülasyonumuzda sabitleniyorlar – yani adadaki tüm bireyler artık bu özellikleri taşıyor. Böylece adadakilerin, anakaradakilerden farklılaşmış oluyor.
|
| 4. Değişimler devam ediyor: Ada popülasyonumuz büyüdükçe, sürüklenmeyle sabitlenen yeni özellikler, eşeysel seçilim sayesinde bir dizi başka genetik değişikliğin ortaya çıkmasına yol açıyorlar. Bu değişikliklerin kimisi, erkek ve dişi üreme organlarının birbirine uyumunu artırıyor. Başka değişiklikler ise dişileri erkeklerin çiftleşme dansındaki kimi ayrıntılara daha duyarlı kılıyor. Ayrıca sirke sinekleri, adaya has besinlere ve iklimsel koşullara daha iyi uyum sağlama yönünde de seçilime uğruyorlar.
|
| 5. Türleşme: Bu şekilde birkaç nesil geçtikten sonra, ada sinekleri anakaradaki akrabalarından eşeysel olarak yalıtılıyorlar – yani tekrar bir araya gelseler bile üreyemezler. İşte çevreyurtlu türleşme meydana böyle meydana gelir.
|
Çevreyurtlu türleşmede, yalıtılan popülasyonun küçük olması önemlidir - küçük popülasyon, coğrafi yalıtımın tam boy türleşmeye dönüşmesini kolaylaştırır. Bunun nedeni bu tip küçük popülasyonlarda genetik sürüklenmenin etkili olmasıdır. Genetik sürüklenme ve muhtemel yeni seçilim baskıları, küçük popülasyonlarda genetik değişimleri hızlandırır. Bu gibi genetik değişimler de türleşmeyle sonuçlanabilir.
Aynı minvalde, bu türleşme modelinin ayırdedici özelliği, genetik sürüklenmenin türleşmede oynadığı roldür. Aslında bir popülasyonun farklı büyüklükte iki popülasyona bölünmesi ve bunların da sonuçta iki ayrı tür haline gelmeleri, sık karşılaşılabilecek bir durumdur. Ancak türleşme gerçekleştikten sonra, bu süreçte genetik sürüklenmenin tam olarak nasıl bir rol oynadığını kestirmek kolay değildir. Dolayısıyla geçmişte yaşanmış bir türleşme sürecinin çevreyurtlu mu, farklıyurtlu mu olduğunu belirleyecek türde veriler elde etmek ciddi bir meseledir.
|
|
|
