|
B3a:tip 02
Patojenlerin Firarı: Evrimsel Bir Silahlanma Yarışı
İnsan popülasyonları, vücutlarımızı istila eden patojenlerle (hastalık yapıcılarla) bitmek bilmeyen bir evrimsel silahlanma yarışı içindedir. Sağda görülen grip virüsü gibi hastalık yapıcılarla mücadele için daha iyi yollar geliştirmek ve evrimlerini denetim altında tutmak istiyorsak bunların durmaksızın evrilen varlıklar olduğunu unutmamalıyız.
Bir Damla Aşı... her yıl?
Geçtiğimiz yıllarda, New York Belediye Başkanı evrimsel silahlanma yarışına önde başlama çağrısında bulundu: “Yaşlı New Yorklu’ları ve risk altında olan diğerlerini, basit ve kanıtlanmış bir yöntemle grip ve zatürreden korunmaya çağırıyorum: aşılanma. Şimdi aşılanma zamanı, grip mevsimi zirveye ulaşmadan.”(1)
Söz konusu New Yorklu’ların pek çoğu bir önceki sene ve ondan önceki sene grip aşılarını yaptırmışlardı ama belki de garip bir şekilde, bir kez daha aşılanmaya çağrılıyorlardı. Neden her sene yeniden grip aşısı olmamız gerekiyor? Modern tıp tüm sorunu çözecek tek bir aşı icat edemiyor mu?
Grip Virüsleri Hızlı Evrilir
Grip virüsleri tüm dünyada insan popülasyonları içinde dolaşıp konak değiştirdikçe o kadar çok değim geçirirler ki grip aşılarımız kullanılmaz hâle gelir. Grip, her sene yeniden çözülmesi gereken bir problemdir tıpkı her yıl sel mevsiminde suya kapılıp giden bir köprü gibi. Ancak gribin evrilen bir varlık olduğunu kavrarsak, sorunun çözümünün her yıl neden değiştiğini anlayabiliriz. Her gün milyonlarca bakteri ve virüsle karşı karşıya geliriz. Bazıları zararlıdır; bazılarıysa yararlı. Geri kalanların sağlığımız üstünde herhangi bir etkisi yoktur. Ne zaman ki zararlı mikroorganizmalar vücudumuza girer, bir savaş başlar.
Hızlı Üreme ve Doğal Seçilim
Bakteri ve virüsler hızlı üredikleri için hızlı evrilirler. Bazı bakteriler için 15 dakikaya kadar inen bu kısa nesiller arası süre, doğal seçilimin de hızlı işlemesine neden olur. Hastalık yapıcının her yeni neslinde yeni mutasyonlar ve gen kombinasyonları üretilir ve bunlar bizim ilaçlarımızın ve bağışıklık sistemimizin oluşturduğu seçici bir filtreden geçerler. Hastalık yapıcı organizmalar, pek çok nesil sonunda (ama bir insan ömrünün çok küçük bir bölümünde) biz hâlâ onlardan kurtulmaya çabalarken evrilerek, savunma sistemlerimize karşı uyarlanırlar.
Evrim Bilgimizi Uygulamaya Koymak
Ancak bu, savaşta pes etmemiz gerektiği anlamına gelmiyor. Bu hastalık yapıcıların evrilen varlıklar olduklarını, meyve sinekleri ya da fosil kayıtlarındaki gibi üzerinde çalışabileceğimiz evrimsel süreçlere tabi olduklarını anlarsak, gelişmelerini yavaşlatabilecek yollar da belirleyebiliriz.
Dipnot (1): New York Sağlık Departmanı'nın basın bildirisi, 22 Ekim 1998.
Grip virüsünün elektron mikroskobu ile çekilmiş resmi ile hastalık yapıcı organizmaları inceleyen bilim insanı fotoğrafı Hastalık Kontrol Merkezi tarafından sağlanmıştır.
|
