 |
|
P1:bilimin dogasi 07
Bilim kültürel bir bağlamda var olur
Bilim her zaman gerçeğe doğrudan ulaşmaz.
Uygulamacılarının kılı kırk yaran çabalarına rağmen, bilim kimi zaman sendelemelerle ve hatalı çıkışlarla ilerler. Bazı durumlarda, belirli bir döneme hakim olan bilimsel fikirlerin sonradan hatalı veya eksik oldukları anlaşılmıştır.
- Galileo sisteme meydan okumadan önce, yermerkezlilik kuraldı. Sağda gösterilen yermerkezli Evren modeli, yüzyıllarca geçerli kaldı. Sonunda insanlar, Yerküre’nin Evren’in merkezi olmadığını kabul ettiler.
- Türleşme ilkin aşamalı bir süreç olarak tanımlanmıştı ama son yıllarda, bazı şartlar altında türleşmenin göreceli olarak hızla gerçekleşebileceği netleşti.
- Alfred Wegener’in kıtaların kayması hakkındaki fikirleri, kıtaların hareket etmesi için tutarlı mekanizmalar tanınana kadar ciddiye alınmamıştı.
|
|
Bilim kendisini düzeltir.
İnsanlar bazen hata yaparlar. Ara sıra bilim insanları fikir akımlarına kapılıp sürüklenirler. Ama hatalar, yanlış anlamalar ve yanlış yönlenmeler, bizzat bilim camiası tarafından düzeltilir. Bazen bu düzeltmeler yıllar, on yıllar, hatta yüzyıllar alabilir. Gelişen yeni bir teknolojiler bazı konuları daha iyi anlamamızı sağlayabilir veya belli bir konuya olan bakış açısı değişebilir ve önünde sonunda gerçeğe daha yakın bir noktaya gelinir. Eski hipotezlerin atılıp yerine yenilerinin konuluyor olması bilimin, bilgi toplamanın bir yolu olarak geçersiz olduğu anlamına gelmez. Düşüncenin esnekliği bilimsel sürecin tam da özüdür.
Örneğin geçtiğimiz 100 yıl içinde ders kitapları, tüm canlıları iki alemde toplamaktan, yaşamın bağlılığını üç küme olarak betimlemeye geçmiştir.
Bilim bir insan uğraşıdır.
Tüm insani zaaflar bilim insanları arasında da mevcuttur. Bunlar arasında:
- Kendi hipotezine aşık olmak, ona, yeni veya çelişen verileri göz önüne almayı reddedecek kadar bağlanmak. 1990’lardaki soğuk füzyon meselesinde, hidrojen kaynaşmasının düşük sıcaklıkta gerçekleşen bir türünden sınırsız enerji elde edilebileceğini ima eden sözde bilimsel kahramanları unutmamak ve gelecekte daha dikkatli olmak gerekir.
- Önyargılar tarafından sürüklenmek Yüz yıl önce insanlar atalarını eğik bacaklı, eli sopalı, ama alet yapıp ateşi kontrol edebilecek kadar gri maddeli (beyinde sinir sisteminin önemi bir bileşeni) olarak hayal etmişlerdi. “Mağara adamı” karikatürleri bu yanlış anlamayı korumaya devam etmektedir. Fakat son yıllardaki Australopithecus afarensis gibi bulgular, çok erken insan atalarının bile dik durabildiklerini, bize çok benzeyen ayak ve bacaklara sahip olduklarını, ama beyinlerinin şempanzelerinkinden görece biraz daha büyük olduğunu gösterdi. Bilim önünde sonunda, kültürel etkilere ve kişisel taraflılıklara bağlı olan önyargıları ve yanlış algılamaları aşar. Bilimsel girişimin güçlerinden birisi budur.
|
| 
|
|
|
|
