|
| İklim Değişikliği ile Başa Çıkmak: Eğer iklim değişikliği haberlerini izliyorsanız, “uyarlan ya da öl” yaklaşımına yabancı değilsiniz. Yani, iklim değişikliğinin yok edici etkileri ve sağ kalmak için her canlının (ister insan olsun, ister bitki, kutup ayısı ya da penguen) çevrelerindeki köklü değişikliklerle başa çıkmak zorunda kalması kaçınılmazdır. Ancak canlılar biraz belirsiz olabilecek yeni koşullar karşısında nasıl davranacaktır? Peki ama bütün farklı olaylara, tam olarak uyarlanma demek mümkün mü? >>
|
|
| Eşey, Türleşme ve Balık Fiziği: Evrim Haberleri, fiziğin temellerini anlamanın bugün evrimi açıklamaya nasıl yardım edeceğini aydınlatan güncel bir olayı haber konusu yaptı. Bu haber, özellikle ışık fiziğinin, eşeysel seçilim, türleşme ve insan kaynaklı kirliliğin biyoçeşitliliğin çöküşünü nasıl etkilediği üzerine.>>
|
|
| Timsahın Kafasına ve Balığın Solungaçlarına Sahip Olan Nedir?: Elbette Tiktaalik. Tik-TAA-lik şeklinde telaffuz edilen bu 375 milyon yıllık fosil, Nisan 2006’da bulunduğu açıklanır açıklanmaz manşetlere taşındı. Neil Shubin, Edward Daeschler ve Farish Jenkins’in yönettiği bir araştırmacı grubu tarafından Kanada’nın kutup bölgesinde ortaya çıkarılan Tiktaalik, tam pulları ve solungaçlarıyla teknik olarak bir balık. Ancak, Tiktaalik aynı zamanda bir timsahın düz kafasına ve sıradışı yüzgeçlere de sahip... >>
|
|
| Koruma taktiklerinin evrim: Geçtiğimiz ay Amerikan İçişleri Bakanlığı Tehlike Altındaki Türler Eylem planında değişiklik yapacağını açıklaması kurtlar, boz ayılar ve tehlike altındaki diğer türler için hiç iyi bir haber gibi görünmüyordu. Söz konusu eylem planı önceden, yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan türleri, yayılış alanları boyunca korumaya yönelikti. Bu alanlar, bazı alanlarda artık yaşamıyor olsa da, türün geçmişten bugüne yaşadığı alanların hepsini kapsıyordu. Bununla birlikte, geçen ay açıklanan eylem planında... >>
|
|
| Bir virüsün bakışından evrim: Bu kış yayılan yeni bir hastalıkla ilgili söylenenlere bakın; sanki bir Steven Spielberg filmindeyiz. Normal temas ile bulaşan yaygın bir nezle virüsü mutasyon geçirerek kurbanlarını hastanelik eden, bazen de öldüren tehlikeli bir forma dönüşüyor. Geçen ay “katil nezle” diye tanıtılan Adenovirüs-14 hayal gücünün bir ürünü değil ama o kadar korkutucu da değil. Son 18 ayda virüs sadece 10 kişinin ölümüne neden oldu. Ortalama bir yılda grip yüzünden ölen kişi sayısının 36.000 olduğunu düşünürsek... >>
|
|
| SARS'ın kaynağını bulmak: Daha önceden bilinmeyen SARS virüsü, havadan yayılarak 774 ölüm vakasına ve 8,000’den fazla insanın hastalanmasına sebep olduğu 2002 ve 2003 yıllarında büyük panik yaşattı. Fakat bu esrarengiz virüs nereden çıkmıştı? Bilim insanları bu virüsün, insanlara başka bir organizmadan geçtiğinden şüphelendiler. 2003 Mayısında dikkatler misk kedisine yöneldi. Güney Çin’deki (burada misk kedisi bir tür yiyecektir) bir canlı hayvan pazarında virüsü kapmış misk kedileri bulunmuştu. Fakat araştırmalarda başka hasta misk kedileri bulunamadığı için bilim insanları SARS’ın özgün kaynağının bu hayvanlar olmadığına karar verdiler ve aramaya devam ettiler. 2005 sonbaharında iki araştırma grubu birbirlerinden bağımsız olarak Çin’deki at nalı yarasalarında büyük miktarlarda SARS benzeri virüs keşfettiler. Bu gizemli durumda yarasalar hem kurban hem de suçluydular... >>
|
|
| Diğer yeşil (d)evrim: A.B.D. ve diğer ülkelerin, daralan petrol rezervlerine önlem olarak dikkatlerini mısır bazlı etanol yakıtlarına yönelttiği bu günlerde, mısır bir ileri teknoloji ürünü olacak gibi görünüyor. Mısır pazarı da bu “Geleceğin Yakıtı” talebinin etkilerini hissediyor: son aylarda, mısır fiyatları tavan yaptı, Meksika’da mısırla yapılan tortilla ekmeği fiyatları fırladı ve birçok Birleşik Amerikalı çiftçi soya fasulyesi, buğday ve pamuktan vazgeçerek, arazilerinin çoğunu mısıra ayırmayı planladı. Öyleyse mısır, sıradaki yeni “yeşil” teknoloji mi? Belki olabilir, ama aslına bakılırsa mısır zaten her dönemde ileri teknoloji olagelmiştir. Çiftçi pazarında mısırın konumu, insanoğlunun mühendislik ürünlerinden biri olan iPod gibidir. On bin yıl önce mısır yoktu – yalnızca yabani bir ot olan “teosinte” bitkisi vardı... >>
|
|
| Evrimsel kanıtlar tanık kürsüsünde: Masum olduklarına dair birçok kanıt vardı; ama geçtiğimiz ay Libya’da altı sağlık görevlisi ölüme mahkûm edildi. Beş Bulgar hemşire ve Filistinli bir hekimin karıştığı iddia edilen suç tüyler ürperticiydi. El-Fetih Hastanesi’nde ortaya çıkan bir HIV salgınından sonra Libya hükümeti, sanıkları, hastanede tedavi gören 426 çocuğa HIV bulaşmış kandan kasten vererek biyoterörizm yaptıkları iddiasıyla suçladı. Söz konusu HIV suşu oldukça tehlikeli. Şimdiye kadar bulaştığı çocukların 50’den fazlası öldü bile. Hem kurbanların, hem de sanıkların aileleri çileden çıkmış durumda ve gerilim tırmanıyor. Dava bir temyiz gördü ve birkaç temyiz daha görecek gibi görünüyor. Peki, bu arada bilim ne diyor?... >>
|
|
| Süperot Britanya'da keşfedildi mi?: Britanya Ekoloji ve Subilim Merkezi, Temmuz 2005'te “süperot” adını verdiği bitkinin keşfedildiğini açıkladığında çevrecilerin protestosu ile karşılaştı. Tek bir yabani hardal bitkisi, güçlü bir ot ilacına dayanıklılık gösterince bazılarının akıllarında süperot statüsüne erişmişti. Bilim insanları süperotu, kanola yağı üretiminde de kullanılan bir bitki grubu olan genetiği değiştirilmiş (GD) yağlı tohumlu kolzanın deneme sahasında keşfetmişlerdi. Çevreci gruplar, eğer genetiği değiştirilmiş yağlı tohumlu kolza İngiltere'de ticari şekilde ekilmeye başlanırsa, bu keşfin ciddi tarımsal ve çevresel yan etkilerin... >>
|
|
| Konu evrim olunca: Fox News “Fosiller eski evrim teorisine meydan okuyor,” diye ilan ederken, Salt Lake Tribune “Üniversitelerdeki bilim insanları evrim görüşüne kafa tutuyor,” diye atıp tutuyor. Bazı medya organlarının yaptığı çığırtkanlıktan ötürü insan, evrimin kriz döneminden geçen bir kuram olduğunu sanabilir. Sanki yayımcılar ders kitaplarının evrimle ilgili bölümlerini baskıdan hemen önce değiştirmeye, biyologlar saçlarını başlarını yolarak laboratuarlarından kaçmaya çabalıyorlar. Aslına bakılırsa, hiçbir şey işin aslından bu kadar uzak olamaz... >>
|
|
| Farklı renkte bir balık: Küçük fakat renkli bir akvaryum balığı olan zebrabalığının, insan genetiğiyle ilgili sorularla pek ilgisi olmadığı düşünülebilir. Ancak bu canlının genomu, birçok hastalığı ve insanlarda deri rengini belirleyen genleri anlamamızı sağlayabilir. 2005 yılının Aralık ayında Penn State Üniversitesi mensuplarından Keith Cheng’in yönettiği bir kanser araştırma grubu, mutant “altın” zebrabalığı çalışmalarının beklenmeyen bir yöne kaydığını açıkladılar: Afrikalılar ve Avrupalılar arasındaki... >>
|
|
| Türler nereden geldi: Mayıstaki çevre hareketinin sloganı "Yağmur ormanlarını koruyun! Mercanları koruyun!" idi. Fakat kuzeydeki tundradan (ağaç olmayan düz ova) ya da çölden ne haber? Bu ekosistemler niye kurtarılmıyor? Tüm ekosistemler, farklı derecelerde insan kaynaklı tehditlerin altındadır. Ancak uluslararası düzeyde, çevre korumasıyla ilgili kaygılar genelde yağmur ormanları ve mercanlar gibi tropikal sistemlerde yoğunlaşmıştır... >>
|
|
| Genetik soybilimi: Eğer, Cengiz Han’ın torunu olup olmadığınızı ya da genlerinizin ne kadarının o babanızın pek bahsetmek istemediği külhanbeyi dedenizin dedesinden geldiğini merak ederek, bir büyüğünüzle aile geçmişinizi oluşturmaya çalıştıysanız genetik soybilimin bahsedeceğimiz bu son araştırmasını siz de denemek isteyebilirsiniz. Bu araştırmada sonuçlar DNA ile belirleniyor. Geçtiğimiz ay... >>
|
|
| Evrim için sıcak noktalar: Antartika’da bir avuç tür varken Amazon’un neden bir sürü türle dolu olduğunu hiç merak ettiniz mi? Yeni Zelandalı biyologlar Shane Wright, Jeanette Keeling ve Len Gillman merak ettiler ve güneş sever turistlerin hiç de şaşırmayacağı cevabı buldular... >>
|
|
| Şimşek hızlı ısırışlar ve garip uyarlanımlar: Bu ayki ilk yazıda söz edilen karıncaların çeneleri o kadar kuvvetli ki, bir ısırık hareketi ile kendileri çok uzağa fırlatarak av olmaktan kurtuluyorlar. Bu minik süper kahramanların videolarında attıkları çoklu saltoları görünce çok şaşıracağınıza eminiz. Bu yazının sonunda öğretmenlerin faydalanabileceği tartışma soruları var.
|
|
| Baykuş papağanını korumak: Nesli tükenme tehlikesiyle ciddi şekilde karşı karşıya olan baykuş papağanı, diğer ismiyle kakapo, haberlere çıktığında bu durum genellikle iyiye işaret değildir. 1995 yılında, uçamayan bu büyük kuşlardan sadece 51 tanesi anayurtları olan Yeni Zelanda’daki sığınak adalarda dolanıyorlardı. Onların tükenmesine engel olmak için biyologlar papağanları avcıların olmadığı adalara taşıdılar. Fakat tehlikesiz bu ortamda bile onların üremesini sağlamak mümkün olmuyordu. Bunun sebebini sonunda anlıyoruz ve bu sayede bu hayvanların soyunun tükenmesine müdahale edebileceğiz gibi görünüyor. Nasıl olduğunu merak ediyorsanız ayrıntılar bu yazıda!
|
|
| Çiftçiler ilaç bağımlılığını bırakıyor: Eylül 2005 tarihli bu evrim haberinde, Baytril isimli antibiyotiğin kümes hayvanlarında kullanımının Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından yasaklanması anlatılıyor. Bu kararın alınma sebebi, antibiyotiklere dirençli bakterilerin evriminin doğuracağı tehlikeleri azaltmak.
|
|
| Evrime Isınmak: Küresel ısınma (iklim değişikliği), adı üstünde, sıcak bir konu. Her ne kadar küresel ısınmanın sebebi, yani insanoğlunun üretimleri sonucu ortaya çıkan sera gazlarının sıcaklık artışına sebep olması, yeni bir haber değilse de, küresel ısınmanın etkileri hep manşetlerde. Hatırlarsanız, bir Evrim Çalışkanı olan Dr. Arpat Özgül’ün de küresel ısınma yüzünden küçülen koyunlar ile ilgili makalesi geçtiğimiz sene Science dergisinde yayınlanmıştı (blogumuzdaki haberi burada). Yayına hazırladığımız bu yazı ise, konunun ayrıntılarına ve küresel ısınmanın başka türlerde sebep olduğu evrimsel değişikliklere değiniyor. Bu yazının sonunda öğretmenlerimizin derslerde kullanabilecekleri tartışma soruları var.
|
|
| Kansere, evrimin merceğinden yeni bir bakış: Amerika Birleşik Devletleri’nde sadece bu yıl 200.000 kadına göğüs kanseri tanısı kondu. Bu yüzden bu araştırmalara bütçe yaratılması, araştırma sonuçlarıyla milyonlarca insanın hayat kalitesinin ve yaşama olasılığının yükselmesini sağlayabilir. Fakat artan ilgi ve paraya rağmen, göğüs kanseri ve diğer kanser türlerinin tedavisi, hepimizin bildiği gibi, oldukça zor. Evrimin merceğinden bakmak, kanser tedavisinin neden pek kolay olmadığını ve kanserde yeni tedavi yöntemlerinin neden gerekli olduğunu açıklamaya yardımcı oluyor. Bu yazının sonunda da öğretmenlerimizin derslerde kullanabilecekleri tartışma soruları var.
|
|
| Midyelerin hızlı evrimi: Mavi midyeler, yeni bir istilacı avcı türe karşı geliştirdikleri savunma mekanizmaları ile sadece 15 yıl içerisinde nasıl evrildiler?New Hampshire Üniversitesi’nden Aaren Freeman ve James Byers midyenin evrildiğinin kanıtı olarak ne tür bulguları ortaya koydular? Evrim Haberleri bölümündeki bu yazıda soruların cevaplarını bulabilirsiniz. Yazının sonunda kapsamlı bir kaynakça ve eğitimciler için tartışma soruları bulunuyor.
|
|
| Hızlı evrim sessiz cıcır böceğiyle sonuçlanır: Güzel sesli cırcır böceği ile sessiz ama kurnaz cırcırböceğinin bu komik hikayesinin aslında gerçek bilimsel verilerden yola çıkılarak kaleme alındığını biliyor muydunuz? Biz de bilmiyorduk, Evrimi Anlamak sitesi için yakın zamanda çevirdiğimiz bu yazı meğer tam da bunu anlatıyormuş! Biyolog Marlene Zuk, John Rotenberry ve Robin Tinghitella’nın araştırmasının ayrıntılarını bu yazıdan öğrenin. Yazının sonunda öğretmenler için sınıfta kullanabilecekleri çalışma soruları da bulunuyor.
|
